Zayıflamayı Hızlandıran Yeni Keşif: Diyetten Cistein Çıkarılırsa Yağ Yakımı Hızlanıyor

Yüksek yağ içeren diyetlerin kilo alımına yol açtığı uzun zamandır biliniyor. Ancak Yale Üniversitesi kaynaklı yeni bir çalışmada, bu durumu tersine çevirebilecek beklenmedik bir biyolojik mekanizma keşfedildi. Nature Metabolism dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, yalnızca “cistein” adlı kükürt içeren bir amino asidin diyetten çıkarılması, yağ yakımını hızlandırarak kilo kaybına neden olabiliyor. Üstelik bu değişim, kas kaybı olmadan ve besin alımı azaltılmadan gerçekleşiyor. Araştırma, vücutta enerji depolayan beyaz yağların, ısı üreten kahverengi yağa dönüşmesini sağlayan metabolik bir anahtarın keşfine dayanıyor. Bu bulgu, sadece kilo kontrolü değil, aynı zamanda uzun ömür ve kronik hastalıkların önlenmesi açısından da büyük bir potansiyel taşıyor.

Araştırmada, yüksek yağlı diyetle beslenip obez hale gelen farelerin diyetlerinden “cistein” çıkarıldığında, fareler kilo kaybetti, vücutlarındaki iltihap azaldı ve metabolizmaları hızlandı. Üstelik bu etkiler, fareler aynı miktarda yağlı gıda tüketmeye devam ederken gerçekleşti.

Beyaz Yağdan Kahverengi Yağa Dönüşüm

Araştırmanın başyazarı Prof. Dr. Vishwa Deep Dixit’e göre, cistein amino asidinin ortadan kaldırılması, yağ dokusunda dramatik bir değişikliğe yol açtı: Enerji depolayan beyaz yağ dokusu, ısı üreten kahverengi yağa dönüştü. Bu dönüşüm sayesinde, fareler yedikleri kalorileri doğrudan yakarak kilo verdiler. Bilimsel adıyla bu süreç “browning” olarak biliniyor. Bu değişim kas kütlesine zarar vermeden gerçekleşti. Araştırmacılar, bu tür bir metabolik yeniden programlamanın insan sağlığı ve uzun ömür üzerinde de olumlu etkiler yaratabileceğini düşünüyor.

İnsanlarda Cistein ve Kalori Kısıtlaması Arasındaki Bağlantı

Çalışma ayrıca, ABD’de gerçekleştirilen ve sağlıklı bireylerde kaloriyi %15 oranında azaltan CALERIE-II adlı büyük çaplı klinik araştırmadan elde edilen verilerden yararlandı. İki yıl süren bu çalışmada, katılımcıların yağ dokularında daha düşük cistein düzeyleri ve yeniden programlanmış bir metabolik sistem gözlemlendi. Bu bulgular, cistein seviyelerinin sadece bir diyet bileşeni olmanın ötesinde, bağışıklık sistemi, iltihaplanma ve enerji metabolizması üzerinde doğrudan etkili olabileceğini gösteriyor.

Fare deneylerinde, araştırmacılar beynin bazı bölgelerinin cistein eksikliği sırasında aşırı aktif hale geldiğini tespit etti. Bu bölgeler, sempatik sinir sistemini uyararak yağ dokusuna “norepinefrin” adlı kimyasalı gönderiyor. Bu sinyal, beyaz yağın kahverengiye dönüşümünü başlatıyor. Sinyalleşme durdurulduğunda ise bu dönüşüm de duruyor.

Metabolizma Üzerindeki Fren Kalkıyor

Araştırmacılara göre cisteinin tamamen ortadan kaldırılması, metabolizmadaki “fren mekanizmasını” devre dışı bırakıyor ve hızlı yağ yakımını mümkün kılıyor. Elbette bu, gerçek yaşamda birebir uygulanabilir değil. Ancak daha önce yapılan çalışmalar, sadece cistein ve metiyoninin sınırlandırılmasının dahi yaşam süresini %50’ye kadar uzatabildiğini ve kilo kaybı ile birlikte metabolik sağlıkta düzelmeye yol açtığını göstermişti.

Yale Üniversitesi araştırmacıları, bu metabolik mekanizmanın nasıl kontrol altına alınabileceğini ve insanlar için güvenli bir şekilde nasıl uygulanabileceğini araştırmaya devam ediyor. Uzmanlara göre, vücudumuzda bu türden koruyucu sistemler hâlâ mevcut; sadece modern yaşam tarzı nedeniyle “uykuda”.

Prof. Dr. Dixit, “Bu bulgular, orta düzey kalori kısıtlamasının metabolik faydalarını ve cistein eksikliğinin potansiyel etkilerini daha derinlemesine anlamamızı sağladı. Gelecekte bu mekanizmaları sağlık ve kilo yönetimi için kullanabiliriz.” diyor.

Araştırmanın Özeti

Cistein eksikliği, yağ dokusunda ısı üretimini (termogenez) tetikler ve kilo kaybına yol açar
Kalori kısıtlaması ve metiyonin kısıtlamasıyla uzatılan yaşam süresi ve sağlık süresi, beyaz yağ dokusunun “kahverengileşmesini” tetikler; bu, vücut ısısını korumak amacıyla ısı üretimini artıran metabolik bir tepkidir. Ancak, belirli besinsel amino asitlerin yağ dokusunda ısı üretimini (termogenez) nasıl kontrol ettiği bilinmemektedir. Bu çalışmada, insanlarda kalori kısıtlamasıyla tetiklenen kilo kaybının, beyaz yağ dokusunda tiol içeren bir kükürt amino asidi olan cisteini azalttığını belirledik.

Farelerde sistemik cistein eksikliği, artmış yağ kullanımı ve yağ hücrelerinin kahverengileşmesi ile birlikte ölümcül kilo kaybına neden oldu; bu durum, diyete cistein yeniden eklendiğinde geri döndü. Mekanizma olarak, cistein kısıtlamasına bağlı yağ dokusu kahverengileşmesi ve kilo kaybı, FGF21 ve UCP1’den bağımsız olarak, sempatik sinir sistemi kaynaklı noradrenalin sinyali ve β3-adrenerjik reseptörler aracılığıyla gerçekleşmektedir. Şişman farelerde, cistein eksikliği hızla yağ dokusunda kahverengileşmeye, enerji harcamasının artmasına ve bunun sonucunda %30 oranında kilo kaybı ile metabolik iltihabın tersine çevrilmesine yol açtı. Bu bulgular, cisteinin organizma metabolizması için hayati olduğunu ve vücuttan cisteinin uzaklaştırılmasının yağ dokusunu kahverengileştirerek hızlı kilo kaybını tetiklediğini ortaya koymaktadır.