Prof. Dr. İpek Komsuoğlu yazdı: Tıp Eğitiminde Araştırma Kültürünün Önemi!

Türkiye’de 2024-2025 eğitim yılında öğrenci kabul eden 116 tıp fakültesi var. Bunların 87’si devlet üniversitelerinde; 29’u vakıf üniversitelerinde bulunuyor. 2000’li yılların başında ülkemizdeki tıp fakültesi sayısı 71 idi. Ülkemizde İngilizce eğitim veren tıp fakültesi sayısı 34’tür, bunların 21’i vakıf; 13’ü devlet üniversitesindedir.

Fakültelerdeki kıdemli öğretim üyesi güncel verilerine göre, tıp fakültesinde 6.631’i devlet üniversitelerinde; 2.003’ü vakıf üniversitelerinde olmak üzere 8.634 profesör, 3.299’u devlet; 695’i vakıf üniversitelerinde olmak üzere 3.994 doçent bulunmaktadır. 2024-2025 öğretim yılında mevcut tıp fakültesinde öğrenim görmekte olan öğrenci sayısı yaklaşık 120 bindir. Son 20 yıl içerisinde tıp fakültesi kontenjanları dört kat artış göstermiştir (YÖK verileri, 2024).

Prof. Dr. İpek Komsuoğlu / Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı

Dünyada tıp fakülteleri ve sağlık bilimleri fakülteleri, tıp eğitiminde; geleceğin sağlık klinisyenlerinin ve sağlık profesyonellerinin daha iyi, daha yüksek kaliteli yetenek ve empatiye sahip olarak yetişmeleri konusunda alanda fark yaratma çabası içindedirler. Dördüncü (4.) kuşak tıp eğitimi olarak da adlandırılan çalışmalarda, ülkede sağlıklı bir nüfus yaratmak, disiplinler arası çalışmak ve yapay zekaya adaptasyonu sağlamak, yüksek teknolojiyi doğru kullanmak ana maddeler olarak sıralanmaktadır. Özellikle disiplinler arası becerilere odaklanmak, tıp eğitiminin geleceği için temel stratejilerden biri olarak değerlendirilmektedir.

Bundan 115 yıl önce, 1910’da “Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da tıp eğitimi üzerine” Flexner Raporu yayınlandı. Abraham Flexner, 155 tıp fakültesini ziyaret edip yerinde incelemeler yaparak bu raporu hazırlamıştı. Bilindiği gibi, 100 yılı aşkın bir süredir, tıp eğitiminde bir reform ortaya koyan bu rapor, daha kaliteli, daha yetenekli hekimlerin yetiştirilmesi için sağlam bir temeldir. Raporun değeri hiç azalmadı, ama biliyoruz ki, içinde bulunduğumuz çağda tıp eğitimi, veri bilimi yüksek teknolojinin tıptaki uygulamaları, koruyucu hekimlik değerleri, yapay zekâ ve demografik değişiklikler dördüncü (4.) kuşak tıp eğitiminin ortaya çıkmasına neden oldu.

Yeni literatürde, disiplinler arası eğitime ve de meslekler arası eğitime odaklanmak ayrı birer antite olarak değerlendirilmekte ve bu bakış açısının önemli değişimler ve dönüşümlere öncülük edeceği ifade edilmektedir.

Bu yazının amacı, tıp fakültesi müfredatında tıp eğitimi sırasında temel, deneysel veya klinik araştırmalara yer verilmesinin önemine vurgu yapmaktır. Öğrenciler tıp kariyerinin gelecekteki gelişimi için araştırma yapmanın önemini lisans yıllarında hissetmelidirler. Bu bağlamda, tıp eğitiminde, tıp fakültesi müfredatında; temel, deneysel veya klinik araştırmalara yer verilmesinin önemi dördüncü (4.) kuşak tıp eğitiminde son yıllarda daha da çok konuşulmakta ve değerlendirilmektedir. En azından araştırma kültüründen sıkça bahsedilmekte, öğrencilerin üniversitenin web sitesi aracılığı ile bu kavramdan haberdar olması sağlanmaktadır.

Ülkemizde TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri ve Destekleme Programı, üniversitelerde öğrenim görmekte olan önlisans ve lisans öğrencilerinin hazırladıkları araştırma projelerinin gerektirdiği makine/teçhizat, sarf malzemesi, inceleme seyahatleri giderleri için destek sağlayan programdır. 2209-B ise üniversite öğrencileri Sanayiye Yönelik Araştırma Projeleri Destek Programıdır.

Kocaeli Üniversitesi, bu yıl (2025), TÜBİTAK 2209 Öğrenci Projeleri başlığında desteklenmeye değer bulunan 540 öğrenci projesi ile Türkiye genelinde en fazla projesi kabul edilen üniversitedir. Üniversitemiz, ülke genelinde TÜBİTAK 2209-A’da ikincilik; 2209-B’de üçüncülük dereceleri kazanmıştır. Toplamda TÜBİTAK 2209 projelerinde Türkiye 1.’sidir.

Henüz iki yıl önce, 2023’te, üniversitemiz 47 öğrenci projesi ile desteklenmiş idi. Doğrusu bu başarının araştırma kültürü kavramının üniversitemiz genelinde konuşulması, anlatılması ve farkındalık çalışmalarının önem verilerek yürütülmesi nedeniyle gerçekleştiğini düşünmekteyiz. Aday Araştırma Üniversitesi olarak, bu çalışmalara azimle devam etmekteyiz.

Araştırma Kültürü, araştırma topluluklarımızın davranışlarını, değerlerini, beklentilerini, tutumlarını ve normlarını kapsar. Araştırmacıların kariyer yollarını etkiler. Özellikle Araştırma Üniversitesi statüsünde olan yükseköğretim kurumlarının araştırma faaliyetlerini destekleyici ve kolaylaştırıcı olması açısından Araştırma Kültürü Eylem Planlarının geliştirilmesi ve yürürlüğe konması önerilmektedir. İngiltere’de 1583 tarihinden beri eğitim veren Edinburgh Üniversitesi, 2023 Şubat ayında bu alandaki ilk eylem planını yayınladı, yürürlüğe koydu ve 2030 strateji misyonunda önemli dört ayaktan biri olarak sunmaktadır.

Bu çerçevede, araştırma kültürü bünyesinde; üniversitenin küresel bağlantıları, küresel araştırmada etik değerler, araştırmada güvenirlik ve dürüstlük kavramları tek tek ve önemle araştırma gruplarına ve öğrencilere bir eğitim ajandası olarak sunulduğunu görmekteyiz.

Dünyada da tıp fakültesi öğrencileri genelde ilk başlangıçta araştırmayı tıp eğitiminden kopuk, zor bir çaba olarak değerlendiriyorlar, ancak fakültede yıllar ilerledikçe araştırma eğitiminin akademik yaşamlarını olumlu yönde etkilediğini ve çalışmalarda işbirliğinin değerini hissettiklerini ifade ediyorlar. Tıp fakültelerinde lisans düzeyindeki eğitimde müfredatta kapsam değişikliğine giderek sağlam araştırma temellerini anlatan ve benimseten derslerin müfredata konulması önerilmektedir.

Öğrencilere araştırma metotları, veri tabanı kullanımı ve araştırmanın yorumlanması ve yayınlanması gibi konularda dersler sunulmalıdır. ABD ve Birleşik Krallık gibi gelişmiş ülkelerde tıp öğrencileri için araştırma genellikle isteğe bağlıdır. Almanya’da ve Budapeşte’deki birçok tıp fakültesinde tıp öğrencilerinin tıp doktoru unvanı alabilmesi için mutlaka bir araştırma projesi gerçekleştirmesi gerekmektedir.

Son olarak ifade etmek istediğim önemli bir konu da “doktor araştırmacılar” olarak adlandırdığımız MD., PhD. öğrencilerinin dünyada olduğu gibi ülkemizde de artmaya başlaması tıp eğitiminin araştırmaya olan entegrasyonu açısından önemlidir.

Okumalar Listesi

• Association of Faculties of Medicine of Canada, 2010.
• Current Research in Medicine and Health Sciences (bookchapter.org). 2024
• Flexner’s legacy and the future of medical education: Embracing challenge and opportunity, 2024.
• Medical education embraces new transformative opportunities.
• Research Cultures Action Plan, The University of Edinburgh, UK.