İşlenmiş Gıdalar Az Tüketilse Bile Kronik Hastalık Riskini Artırıyor

Washington Üniversitesi Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü (IHME) tarafından yapılan kapsamlı bir araştırma, işlenmiş gıdaların sadece yüksek miktarda değil, düşük düzeyde tüketiminin bile tip 2 diyabet, kalp hastalığı ve kolorektal kanser riskini anlamlı şekilde artırdığını ortaya koydu. Nature Medicine dergisinde yayımlanan çalışma, işlenmiş et ürünleri, şekerli içecekler ve endüstriyel trans yağların kronik hastalıklarla ilişkisini ayrıntılı biçimde inceledi. Araştırmanın en çarpıcı mesajı, “azı zarar getirmez” inancının bu gıdalar için geçerli olmayabileceği.

Düşük Miktarda Tüketim Bile Riskli

Araştırmada, günde yalnızca 50 gram işlenmiş et tüketiminin tip 2 diyabet riskini %30, kolorektal kanser riskini %26 ve iskemik kalp hastalığı (İKH) riskini %15 oranında artırdığı hesaplandı. Şekerli içecek tüketimi ise günde 250 gram düzeyinde olduğunda diyabet riskini %20, kalp hastalığı riskini ise %7 oranında artırıyor. Trans yağların günlük enerjinin %1’ini oluşturduğu düzeyde tüketimi de kalp hastalığı riskini %11 yükseltiyor. En dikkat çekici bulgu, risk artışının en dik şekilde düşük düzeyde, yani günlük yalnızca bir porsiyon ya da daha az tüketimle başladığı oldu.

Veriler Küresel Ölçekte Katılımcılardan Derlendi

Çalışma, 4 milyonu aşkın katılımcının verilerine dayanan toplam 77 ileriye dönük kohort ve vaka-kontrol çalışmasından elde edilen bulgularla oluşturuldu. Örneğin, işlenmiş et ile diyabet ilişkisi 1,1 milyon kişi ve 64 bin diyabet vakasını kapsayan 16 çalışmayla değerlendirildi. Kolorektal kanser riski içinse 18 çalışmadan 2,6 milyon katılımcı ve 30 binin üzerinde vaka analize dahil edildi.

Hastalık Yükü Milyonlarca Kişiyi Etkiliyor

Araştırmacılar, işlenmiş gıda tüketiminin 2021 yılında yaklaşık 300.000 erken ölüme katkı sağladığını, şekerli içecekler ve trans yağların ise dünya çapında milyonlarca yaşam kalitesi kaybına yol açtığını belirtiyor. İşlenmiş etlerde kullanılan koruyucuların (N-nitroso bileşikleri, polisiklik aromatik hidrokarbonlar gibi) kanser gelişimine neden olabileceği uzun süredir biliniyor. Şekerli içecekler ise pek çok toplumda ilave şekerin başlıca kaynağı konumunda ve kilo artışıyla birlikte diyabet ve kalp hastalıklarına zemin hazırlıyor. Trans yağlar ise sistemik inflamasyon ve damar tıkanıklığı riskini artırıyor.

Halk Sağlığı Uyarıları Güçleniyor

Araştırmacılar, elde ettikleri sonuçların mevcut halk sağlığı politikalarını desteklediğini ve özellikle işlenmiş et, şekerli içecek ve trans yağ tüketiminin azaltılması gerektiğini vurguluyor. Çalışma, Dünya Sağlık Örgütü’nün endüstriyel trans yağlara yönelik yasakları ve şekerli içecek vergileri gibi küresel girişimlerini bilimsel verilerle destekliyor.

Araştırmanın Özeti

İşlenmiş Et, Şekerli İçecekler ve Trans Yağ Tüketiminin Sağlık Üzerindeki Etkileri

Önceki araştırmalar, işlenmiş et ürünleri, şekerli içecekler (SSB’ler) ve trans yağ asitleri (TFA’lar) gibi işlenmiş gıdaların sağlık üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini göstermektedir. Ancak, bu gıdalar ile sağlık sonuçları arasındaki doz-cevap ilişkilerinin sistematik olarak tanımlanması sınırlıdır.

Bu çalışmada, Burden of Proof meta-regresyon yöntemleri kullanılarak işlenmiş et, şekerli içecekler ve trans yağların üç kronik hastalıkla – tip 2 diyabet, iskemik kalp hastalığı (İKH) ve kolorektal kanser – ilişkileri değerlendirildi. Sıfır tüketime kıyasla, işlenmiş et tüketiminin (günlük 0,6–57 gram arası) tip 2 diyabet riskinde en az %11, kolorektal kanser riskinde ise (0,78–55 gram arası) %7 oranında ortalama bir artışla ilişkili olduğu muhafazakâr şekilde tahmin edildi. Şekerli içecek tüketimi (1,5–390 gram/gün) tip 2 diyabet riskini en az %8, İKH riskini ise (0–365 gram/gün) %2 oranında artırmakla ilişkilendirildi. Trans yağ tüketimi (günlük enerji alımının %0,25–2,56’sı aralığında) ise İKH riskinde en az %3 oranında ortalama bir artışla ilişkili bulundu.

Bu ilişkilerin her biri, zayıf bağlantılar veya tutarsız veri kaynaklarını yansıtan iki yıldızlı değerlendirme aldı. Bu da hem daha fazla araştırmaya duyulan ihtiyacı hem de bu kronik hastalıkların yüksek küresel yükü göz önüne alındığında, söz konusu gıdaların tüketiminin sınırlandırılmasına yönelik mevcut önerilerin sürdürülmesinin önemini vurgulamaktadır.