Hazır Kök Hücre Terapisi, Sistemik Skleroz Tedavisinde Etkili Bulundu 

Sistemik skleroz, cilt ve iç organlarda ilerleyici sertleşmeye yol açan, yaşam kalitesini ciddi şekilde bozan ve tedavisi güç, nadir görülen bir otoimmün hastalıktır. Standart ilaçlar çoğu zaman hastalığın ilerlemesini durdurmakta yetersiz kalırken, daha agresif hücre temelli tedaviler ise yüksek toksisite ve üretim zorlukları nedeniyle sınırlı kullanılabiliyor. Ancak Çin’de yapılan ve Cell dergisinde yayımlanan bir çalışmada, kök hücreden türetilmiş hazır CAR-NK hücreleriyle ilk kez sistemik sklerozlu bir hastada başarılı sonuç elde edildi. Tedavi, hem bağışıklık sisteminin zararlı B hücrelerini ortadan kaldırdı hem de fibrotik dokularda gözle görülür iyileşme sağladı. Üstelik bu sonuçlar, ciddi yan etki yaşanmadan ve bireysel hücre üretimine gerek kalmadan elde edildi. Araştırmacılara göre bu yöntem, yalnızca sistemik skleroz değil, pek çok otoimmün hastalık için de yeni bir tedavi döneminin habercisi olabilir.

Sistemik Sklerozda Umut Verici İlk Adım

Sistemik skleroz, bağışıklık sisteminin kontrolsüz şekilde aktive olması sonucu ortaya çıkan, ciltte ve iç organlarda kalınlaşmaya ve işlev kaybına yol açan nadir bir otoimmün hastalık. Standart bağışıklık baskılayıcı ilaçlar, biyolojik tedaviler ve anti-fibrotik ajanlara rağmen hastalığın seyrini yavaşlatmak genellikle zor. Bu durum, 10 yıl içinde %40 oranında ölümle sonuçlanabiliyor.

Kök Hücreden Üretilmiş Hazır Hücrelerle Tedavi

Araştırmacılar, QN-139b adını verdikleri tedaviyi insan kaynaklı indüklenmiş pluripotent kök hücrelerden (iPSC) geliştirdi. Hücreler, bağışıklık sisteminde reddi önlemek ve tedavi etkinliğini artırmak amacıyla kapsamlı şekilde genetik olarak düzenlendi. Özellikle CD19 ve BCMA adlı yüzey proteinlerini hedefleyen çift antijen reseptörleriyle donatıldı. Daha sonra bu hücreler doğal öldürücü hücre (NK hücresi) hattına farklılaştırıldı ve hastaya damar yoluyla uygulandı.

Hastada Fibrozis Geriledi ve Organ Fonksiyonu İyileşti

Tedavi, sistemik sklerozun yaygın formuna sahip 36 yaşındaki bir kadına uygulandı. Hasta toplam dört doz QN-139b infüzyonu aldı. Yedi gün içinde periferal B hücre sayısında neredeyse tam tükenme gözlemlendi. Altı aylık takipte, otoantikor düzeyleri anlamlı şekilde düştü, cilt kalınlığı azaldı ve ultrason elastografi ölçümleri düzeldi.

Ayrıca, tırnak fold kapillaroskopisinde kan damarlarının yeniden yapılandığı, kalp MR’ında ise skar dokusunun azaldığı gözlemlendi. Akciğer tomografisinde fibrotik alanlarda ve “ground-glass” görünümünde azalma tespit edildi. Tedavi sırasında sitokin salınım sendromu, nörotoksisite veya greft-versus-host hastalığı gibi ciddi yan etkiler bildirilmedi.

Tedavinin En Önemli Avantajı: Hazır ve Tekrarlanabilir Olması

QN-139b, bireysel hastaların hücrelerinden üretim gerektirmediği için büyük bir zaman ve maliyet avantajı sağlıyor. Genetiği düzenlenmiş iPSC klonları önceden hazırlanmış olarak banka ortamında saklanabiliyor. Bu da tedaviyi klasik CAR-T gibi kişiye özel hücre terapilerinden daha erişilebilir ve hızlı hale getiriyor.

Otoimmün Hastalıklarda Yeni Bir Dönem Olabilir

Tek bir hastada elde edilen bu erken sonuçlar, kesinlikle temkinli yorumlanmalı. Ancak araştırmacılar, bu tür hazır CAR-NK hücrelerinin sistemik skleroz gibi mevcut tedavilere dirençli otoimmün hastalıklarda bağışıklık sistemini yeniden dengeleyebilecek güçlü bir araç olabileceğini düşünüyor. Kanıtlar, bu hücrelerin zararlı B hücrelerini ortadan kaldırabildiğini, bağışıklığı yeniden programladığını ve fibrozis sürecini tersine çevirdiğini gösteriyor.

Uzmanlara göre, bu gelişme yalnızca sistemik skleroz değil, lupus, romatoid artrit ve diğer fibrotik otoimmün hastalıklar için de potansiyel bir dönüm noktası olabilir.

Araştırmanın Özeti

Sistemik sklerozlu bir hastada iPSC kaynaklı CD19/BCMA hedefli CAR-NK tedavisi

Bu çalışma, şiddetli ve yaygın kutanöz sistemik skleroz tanısı konmuş bir hastada, indüklenmiş pluripotent kök hücrelerden (iPSC) türetilmiş ve hem CD19 hem de BCMA antijenlerini hedefleyen kimerik antijen reseptörlü doğal öldürücü hücrelerin (CAR-NK; QN-139b) insan üzerinde ilk kez uygulanmasını rapor etmektedir. Allojenik olarak geliştirilen bu hücre ürünü, bağışıklık yanıtını azaltmak ve in vivo etkinliğini artırmak amacıyla genetik olarak düzenlenmiş, yapısal kromozomal anomali içermemektedir.

Tedavi, CAR-T hücre tedavilerine benzer şekilde anlamlı B hücresi tükenmesi sağlarken, minimal toksisite göstermiştir. Hasta, altı aylık takip süresinde konvansiyonel tedavilere dirençli otoantikor azalması ve fibrozisin gerilemesi dahil olmak üzere belirgin klinik iyileşmeler göstermiştir. Periferik kandan elde edilen tek hücre düzeyindeki analizler, tedavinin B hücrelerini daha naif fenotiplere kaydırdığını ve patojenik hücreleri ortadan kaldırdığını ortaya koymuştur. Proteomik analizler, inflamasyon ve fibrozisin baskılandığını; doku yenilenmesinin ve anjiyogenezisin arttığını göstermiştir. Patolojik değerlendirme ise, hastalıklı deri bölgelerinde biriken lenfositlerin ortadan kalktığını ve deri ile mikrovasküler yapının yeniden oluştuğunu doğrulamıştır. Bu bulgular, QN-139b’nin ağır seyirli otoimmün hastalıklar için umut verici bir immünomodülatör tedavi adayı olduğunu göstermektedir.